نوشته کریم پوپل . |[[پرونده:Spinning Dancer.gif|75px|center|]]

اقتصاد افغانستان

Economy of Afghanistan

اقتصاد افغانستان بالاثر جنگهای چندین دهه از هم پاشیده بود.الی سالهای ۱۹۹۲میزان اقتصاد افغانستان تدریجاً در حال نزول بود. تا آنکه از سال ۱۹۹۵الی ۲۰۰۱ اقتصاد این کشور در زمین فرو رفت .کشور ازین ناحیه شدیداً صدمه دیده سبب فر رفتکی عمیقی در حیات اقتصادی این ملت گردید . در نتیجه سرمایه دورانی وارزش پول این کشور بنسبت عدم پشتیبانه بانکی و ازبین رفتن سرمایه های ثابت از چرخش باز افتاد. مرگ ومیر اطفال بالا تر از ۶۰ فیصد مرگ مادران در حال زایمان از هر چهار نفر به یکنفر کشانیده شد .سطح بیکاری به حد نهائی خود رسیده بجز تولیدات ناچیز زراعتی دیگر همه تولیدات وجود نداشت . امراض فقر مانند عدم تعلیم وتربیه اطفال ، شیوع امراض ، گرسنگی ،عدم احترام به حقوق انسان و صدها مسایل دیگر بروز نمود. که هر کدام گوشه از جامعه را رنج میداد . اقتصاد افغانستان به میزان قابل توجه پس از سال ۲۰۰۲ بنسبت کمکهای بین المللی ازدیاد یافت.در سال ۲۰۰۲ جامعه جهانی در شهر بن مبلغ ۶۷ ملیارد دالر را غرض کمک به افغانستان وعده دادند که از آن جمله ۳۹ ملیارد دالر آن در عرصه های ساختمانی راه ومیدان سازی آبرسانی همکاری با دهاقین ودهات ،تربیه اردو و پولیس،تعلیم وتربیه معارف و تقویه دولت بمصرف رسیده است. زیاده ازین پول هارا دونرها راساً با کمپنی اعمار کننده پرداخته اند. که فارغ از پلان انکشافی دولت شمرده شده است. عواید ناخالص این کشور27.36 GDP-PPP ^[۱] ملیارد دالردرسال۲۰۱۰ بوده که ۱۱۱ مین کشوردر جهان محسوب میگردد.عواید نا خالص به نرخ رسمی ۱۵٫۶۱ بیلون در سال ۲۰۱۰ بوده است. رشد عواید نا خالص ۸٫۳% در سال ۲۰۱۰ بوده است. غرض اصلاح وبهبود کشاورزی تعداد زیادی از سازمانها کشاورزی خارجی کمک نمودند.سازمانها در نظر دارندمحصولات زراعتی افغانستان را از لحاظ کفیت وکمیت ارتقاع داده تا بتواند جایگاه کشت کوکنار را گیرد. امروز افغانستان ۹۲ فیصد گندم خودرا خودش تولید میکند. با این حال این کشور وابسته به کمکهای خارج درقطار کشورهای فقیر ودر حال انکشاف شمرده میشود.عواید سرانه این کشور حدود ۸۰۰-۹۰۰ دالر میباشد.۸۰ فیصد نفوس مشغول کشاورزی ومالداری میباشد.۶۷ % بودیجه عادی دولت و ۱۰۰% بودیجه قوای مسلح از طریق همکاری کشورهای خارج بخصوص ایالات متحده امریکا پرداخته میشود.با قطع شدن چنین همکاری افغانستان دوباره بطرف فقر خواهند رفت.غرض پر ساختن این خلا یگانه وسیله که میتواند عواید این کشور ارتقاع دهد همانا استفاده از معادن می باشد.ارزش مجموعی معادن افغانستان ۱۱۳۱٫۸۴۰ ملیارد دالر بوده که میتواند ازین مدرک سالانه مبلغ ۳-۵ ملیارد دالر عواید بدست آرند.در طی مدت ۱۱ سال دولت افغانستان نتوانست اراضی زراعتی خویشرا را توسعه دهد. تولید برق وتاسیس فابریکات را در بخش خصوصی و دولتی نماید.درینصورت میتوانست از کشور مصرفی به یک کشور تولیدی تبدیل گردد.کنون ده فیصد نفوس مشغول کار صنعت میباشد .محصولات صنعتی این کشور کوکا کولا ، نساجی ، چرم ،بوت لوازم پلاستیک ،ذغال سنگ ، گاز، کوبالت ،مس، صابون ، صنایع دستی ، فرنیچر ، کود کیمیاوی وچوب میباشد. حدود ۳۵ فیصد نفوس از نبودن نان خانه برق آب آشامیدنی صحی رنج میبرند. واحد پولی افغانستان افغانی است. یک افغانی به صد پول تقسیم شده است .پول های فلزی این کشوریک افغانیگی ۲ افغانیگی پنج افغانیگی و پولهای کاغذی آن ۱۰-۲۰-۵۰-۱۰۰-۵۰۰-۱۰۰۰ افغانیگی میباشد.قیمت یک دالر در اطراف ۴۸-۵۲ افغانی از سال ۲۰۰۲-۲۰۱۲ بوده است. حسابات مالی سال از۲۱ مارچ الی ۲۰ مارچ سال آینده میباشد.

مقروض :مبلغ ۸ بیلون دالرمقروض میباشد قسمت زیاد این قرض زیاده ازکشور روسیه و مبلغ ۵۰۰ ملیون دالر از بانک انکشاف بین المللی میباشد. فیصدی رشد اقتصاد کشور ۳٫۴ % میباشد.

تاریخچه اقتصاد افغانستان

در مجموع اقتصاد دانان وسیاست مداران تاریخ اقتصاد ا فغانستان را در سه دوره خلاصه نموده است.عبدالحی حبیبی درکتاب تاریخ صنایع افغانستان تاریخ سیاسی اقتصادی افغانستان را در سه دوره خلاصه نموده است.

۱.دوره قبل التاریخ که انسانهای آن زمان از طریق شکار ومحصولات نباتات طبیعی امرار معشیت مینمودند.الی دوره دوم اینها توانستند ظرف مسی فلزی بسازند. ۲.دوره دوم: مرحله اول این دوره سرودهاست که درین دوره مردم خط را نمی شناختن ولی تاریخ ورویدادبشکل قصه ها افسانه نسل بنسل انتقال نموده است درین دوره سیستم تبادله اجناس زیاده مروج بودومردم دین را شناختن زراعت را می شناختن صنایع فلزی واسباب زرارعتی را تولید مینمودند. مرحله دوم دوره دوم از تمدن بلخ وبخدی شروع الی ورود اعراب دوام میکند. تمدن باختریان ، کوشانیان هخامنشها شامل این دوره میباشد.درین مرحله خط زیورات سکه را میشناختن ابزار کار استفاده از حیوانات سنگتراشی وساختن ظروف از صنایع آنزمان بوده است.

۳.وروداعراب است. درین دوره مردم افغانستان معماری نجاری فلز سازی بافندگی عطاری تجارت را شناختن . دولتهای غزنویان تیموریان بابری درانی پرقدرت و دارای اقتصاد قوی بودند. در قرن ۱۸ حضور انگلیس در هندوستان بالای اقتصاد افغانستان تاثیرات منفی را وارد نمود. در ایام سلطنت احمشاه درانی و تیمور شاه ثروت زیادی در افغانستان تجمع نموده بود.پس از سلطنت شاه زمان نفاق وخانه جنگی در ضیف ساختن اقتصاد افغانستان تاثیرات ناگوار نمود.از گذشته ها الی امروز بنیاداقتصادمردم افغانستان زراعت مالداری و تا حدودی کم استخراج معادن احجار بوده است . برای اولین بار در افغانستان در سال ۱۳۰۰هجری شمسی فابریکه تولید برف جبل السراج احداث گردید.عصر پیشرفت وترقی در افغانستان از زمان اعلحضرت محمد ظاهر شاه آغاز گردید.در کشور پلانهای انکشافی ۵ ساله و ۲۵ ساله طرح و تا۲ مرحله کاملاًتطبیق گردید.درمرحله سوم مشکلات در بودیجه وارد گردیده ومرحله چهارم نیز موفقانه به اکمال رسید. درنتیجه افغانستان صاحب شاهراه حلقوی ۱۱بند برق ۵۲۰۰ موسسات صنایع کوچک و فابریکات گردید.وضع ترانسپورتی خصوصی و دولتی بهتر ومنظم گردید.از تاسیسات و فابریکه های مهم آنوقت فربریکه نساجی گلبهار،نساجی بگرامی ،نساجی افغان، پشمینه بافی، نختابی کابل، بوت آهو، پشمنه بافی قندهار، کود وبرق مزارشریف، صابون سازی ،سیلوها، فابریکه سمنت غوری ،جبلالسراج، و هرات ، بایسکل سازی پامیر، پلاستیک سازیها، دستگاه ساختمانی هلمند، افغانی، بنائی، سپین غر، راه میدان سازی، فابریکه پایه سازی، تصدی جنگلک ، فابریکه حجاری بتون ، فابریکه حجاری و نجاری، کابل فلز، خشکه شوئ ها، کاماز ها، افسوتر،فابریکه های کشمش پاکی ، بانکها شرکتهای صادراتی بین المللی ، بنادر سفارت خانه ها،وزارت خانه ها، تاسیسات وبناهای دولتی، فابریکه شکر بغلان ، فابریکه جین وپرس مزارشریف، فابریکه روغن سازی سپین زر، استخراج زغال سنگ وسایر معادن، ایجاد مکاتب ولیسه ها، توزیع کوپون مواد اولیه به مامورین، توشیع قوانین ، قوای مسلح مجهز، تشکیل احزاب سیاسی، کوپراتیفها و اتحادیه های صنفی ، مطابع، میدانهای هوائی، محلات رهایشی،شرکت صادراتی قالین ،قره قل وغیره میباشد.در آنزمان افغانستان از لحاظ تولیدات زراعتی متکی بخود بوده سالانه صادرات گاز، میوه جات خشک تازه پوست قالین ونباتات طبی را داشت.که توازن اقتصاد کشور را مستحکم حفظ نموده بود.در طول سلطنت محمد ظاهرشاه نرخ اسعار ثابت بوده نرخ دالر از ۳۴ افغانی هیچگاه بلند نرفته است. تشکیل سرای صرافی شهزاده مشکلات هزاران تاجرین و سایر افغانها را مرفوع ساخته است که الی امروز این مارکیت موجود است.

صادرات افغانستان

صادرات عمده افغانستان به کشورهای امریکا هند پاکستان وفرانسه میباشد.مجموعاً صادرات که در سال ۲۰۰۸صورت گرفته است ۶۰۳ میلون دالر عواید بدست آمده است. یک بر سه حصه این عواید از درک فروش محصولات بته کوکنار بدست می آید. محصولات زراعتی و احجار قیمتی ونیمه قیمتی، پنبه، صنایع دستی ، نباتات طبی پشم پوست روده ذغال سنگ و کوبالت از صادرات مهم این کشور بشمار میرود. صادرات این کشور درسال ۲۰۰۹ مبلغ ۵۴۷ میلیون دالر بوده که در قطار ۱۶۴ مین کشور جهان محسوب میشود .صادرات سال ۲۰۰۸ مبلغ ۶۰۳ میلیون دالرمیباشد که ارقام منفی صادرات غیرقانونی یعنی reexports کوکنارو حشیش میباشد.فیصدی صادرات افغانستان به کشور پاکستان ۲۵٫۹ ٪ ، هند (۲۵٫۵ ٪) ، ایالات متحده ۱۴٫۹ درصد ، تاجیکستان ۹٫۶ ٪ ، آلمان ۵ ٪ (۲۰۱۰) میباشد.

برنامه GSP :در سپتمبر سال۲۰۰۷ ایالات متحده امریکا غرض تشویق تجارت افغانستان برنامه تجارتی ۳۲٫۶ ملیارد دالری را با افغانستان بنا نمود.درین برنامه ۵۰۰۰ قلم اموال افغانستان میتواندبدون محصول گمرکی داخل ایالات متحده امریکا شود.در صورت که دولتهای افغانستان تجارت خودرا سریع و هر ساله رشد دهد میتواند تا ۳۰ سال این قرار داد را پوره نماید.درغیر ان الی ۵۰ سال همه صادرات ما به نرخ خوب بازار خواهد داشت.^[۲]

اداره انکشاف صادرات افغانستان:این اداره دولتی درسال ۲۰۰۶بکار آغاز نموده است .هدف این اداره بمقاصد همکاری وانکشاف تجارت دولتی وخصوصی میباشد.این اداره ۲ فیصد تکس حاصل مینماید.^[۳]

۳ واردات افغانستان

واردات افغانستان در سال ۲۰۰۸ بالغ بر ۸٫۲۷ ملیارد دالر گردیده بود.واردات افغانستان طور عمده منسوجات ، محصولات نفتی ،ماشین آلات و دیگر کالاهای سرمایه ای ، مواد ساختمانی و مواد غذائی میباشد.واردات از کشورهای روسیه امریکا هند چین جاپان کره جنوبی آلمان کنیا و پاکستان صورت میگیرد. واردات افغانستان ۵٫۳ میلیارد در سال (۲۰۰۸ ) میباشد بمقایسه با کشور های جهان : ۱۱۰مین کشور میباشد. واردات در سال ۲۰۰۷ مبلغ ۴٫۵ میلیارد دالر بوده است . فیصدی واردات افغانستان بتناسب کشورها: ایالات متحده ۲۹٫۱ ٪ ، پاکستان (۲۳٫۳ ٪) ، هند ۷٫۶ ٪ ، روسیه ۴٫۵ ٪ ، آلمان ۴٫۲ ٪ (۲۰۱۰)

بنادر افغانستان:شیرخان بندر،حیرتان،آقنه،تورغندی در شمال افغانستان ،اسلام قلعه وغلام جهان با ایران ،سپن بولدک تورخم و خوست با پاکستان،، علاوه براین بنادر بنادر دیگر که رسمت ندارد در کشور وچود دارد ولی استفاده اعظمی صورت نمی گیرد.مثلاً پل بدخشان تاجکستان، نورستان پاکستان کنر با پاکستان فراه ونیمروزبا ایران وغیره. درین اواخر دولت افغانستان میخواهد یک بندرراه خشکه را در داخل خاک اعمار نماید.^[۴]

اطاقهای تجارت وصنایع در افغانستان

اتاق تجارت و صنایع افغانستان منحیث یک نهاد مستقل قانونی غیر سیاسی غیر انتفاعی و غیر دولتی بوده که در راستای خدمت به جامعه سکتور خصوصی افغانستان فعالیت مینمایند. این نهاد ملی مدافع سکتور خصوصی افغانستان میباشد. علاوه بر حمایه لازم از تاجران و سرمایه گذران ملی، سرمایه گذاران خارجی و بین المللی را نیز جهت دست یافتن به یک تجارت موفق در افغانستان حمایه و رهنمایی می نماید تا با فعالیت در چوکات سکتور خصوصی افغانستان به اهداف شان نایل شود. اتاق تجارت و صنایع واحد افغانستان از اثر ادغام اتاقهای تجارت و صنایع اسبق که در سال ۱۹۳۱ میلادی تاسیس گردیده قسماً در چوکات دولت فعالیت مینمود .در سال ۲۰۰۴ اتاق تجارت بین المللی افغانستان بطرز موثر تر توسط متشبثین خصوصی تاسیس گردید. تا آنکه در ۱۹ حوت سال ۱۳۸۶ برابر با ۹ مارچ ۲۰۰۸ بعنوان یک نهاد نیرومند ملی، مؤثر و نماینده واقعی سکتور خصوصی افغانستان فعالیت خورا آغاز نمود.اطاقهای تجارت افغانستان علاوه برکابل در ۲۰ولایت ویک ولسوالی نمایندگی دارد. علاوه براینکه در داخل فعالیت دارند غرض سهولت تاجرین در ده کشور اروپائی امریکائی و آسیائی نمایندگی دارند.اطاقهای تجارت وصنایع افغانستان رابط نزدیک تجارتی با کشورهای همسایه داشته با کشورهای چین پاکستان وایران ۴ اطاق تجارت وصنایع مشترک دارد.با ۱۳ کشور اروپائی وآسیائی همکاری داشته ورابطه نزدیک دارد. عضویت اتاق تجارت بین المللی (ICC)، عضویت اتاق تجارت اسلامی (ICC)، عضویت اتاق تجارت سازمان همکاری های منطقوی جنوب آسیا (SAARC)، سازمان ترانسپورت جاده (IRU)، سازمان همکاری های اقتصادی جنوب آسیا (SAARC)، سازمان بین المللی کار (ILO) و سازمان همکاری های اقتصادی (ECO) را نیز دارا می باشد.این نهاد دارای ۲۱ سکتور و ۹ دفتر می باشد.

کمکهای بلاعوض سال۱۳۹۰ افغانستان

بمنظور ثبات و خودکفائی افغانستان جامعه بین المللی مجموعاً مبلغ ۶۷ ملیارد دالر را غرض کمک به افغانستان وعده دادند. که همه سال این پول در پروژه های انکشافی وعادی دولت افغانستان بمصرف میرسد.تمویل کنندگان کمك هاي بلاعوض کشورها کمپنی ها وانجیوها میباشد که پلان کاری آن توسط اداره (USAID) پلان گذاری وکنترول میگردد. کمکهای بلا عوض بخش عمده ای بودجه ملي افغانستان را تحت پوشش قرار ميدهد. در سال ۱۳۹۰ کمك هاي بلاعوض ۴۴٫۵ % بودجه عادي را تشكيل داده و تقريبا۷۴% مصارف بودجه انکشافی را تمويل مينمايد .منابع اساسي کمك هاي بلاعوض تمويل کنندگان در قسمت بودجه عادي از طريق صندوق امانتي بازسازي افغانستان ،(ARTF) ، صندوق امانتي نظم و قانو ن «LOTFA»، براي پوليس ملي افغان و قومانداني مشترك امنيتي افغانستان (CSTC-A) براي اردوي ملي فراهم ميگردد. قومانداني مشترك امنيتي افغانستان (CSTC-A) وجوهي را براي پوليس ملی افغانستان نيز فراهم مينمايد. مجموع کمك هاي بلاعوض براي بودجه عادي سال ۱۳۹۰ مبلغ ۶۶٫۷۱۰ ميليارد افغاني تخمين گرديده که نشان دهنده ۳۷٫۵ % افزايش میباشد. کمك هاي بلاعوض صندوق امانتي براي بازسازی افغانستان در هر سال حدود ۲۵ ميليون دالر امريكايي ( معادل ۱۱۷۵ ميليون افغاني) جهت متكي ساختن هر چه بيشتر حكومت به منابع داخلي کاهش مي يابد. توقع ميرود تا کمک از طريق صندوق امانتی براي بازسازی افغانستان برای بودجه عادی الي سال ۱۳۹۷ به صفر تقرب نماید. با در نظرداشت افزايش تعداد نيروهاي اردوي ملي و پوليس ملي افغانستان، پيش بيني ميگردد تا کمك هاي بلاعوض صندوق امانتي براي نظم و قانون (LOTFA) و قومانداني مشترك امنيتي افغانستان (CSTC-A) به ترتيب الي مبلغ ۲۵٫۶۳۸ ميليارد افغانی و ۲۷٫۸۰۹ ميليارد افغانی افزايش يابد. همچنان قومانداني مشترك امنيتي افغانستان مبلغ ۳٫۸۶۲ ميليارد افغانی را براي پوليس ملي فراهم مينمايد. افزايش کمك هاي بلاعوض تمويل کنندگان براي سكتور امنيت، حكومت نيز تعهد نموده تا تمويل سكتور امنيت را الي مبلغ ۳٫۰ ميليارد افغاني افزايش دهد. در سال ۱۳۹۰ حكومت مصارف معاش و ۳٬۲۵۰ افغاني معاشات تشويقي تا ۳ % از نيرو هاي پوليس ملي که بالغ بر ۰٫۵ ميليارد افغانی ميگردد) و همچنان مصارف اعاشه ۸۲٬۰۰۰ نفر نيروهاي پوليس (که بالغ بر ۳٫۳ ميليارد افغانی ميگردد تمويل خواهد نمود. در بودجه سال ۱۳۹۰، حكومت مصارف اعاشه و معاش نيروهاي اردوي ملي رااز ۸۷٬۰۰۰ نفر به ۱۰۰٬۰۰۰ نفرافزايش خواهد داد. اين امر تمويل حكومت از بودجه سكتور امنيت راافزايش داده و تمويل دونر ها راالي ۱٫۸ ميليارد افغانی کاهش ميدهد. قومانداني مشترك امنيتي افغانستان (CSTC-A)امتيازات تشويقي، امتيازات مناطق پر خطر و مصارف اعاشه و معاش نيرو هاي امنيتي بالاتر از ۱۰۰٬۰۰۰ نفر را پرداخت خواهد نمود. مجموع منابع بودجه انكشافی در سال ۱۳۹۰ مبلغ ۶۵٫۸۶۲ ميليارد افغانی تخمين گرديده که متشكل از۳۴٫۹۴۴ ميليارد افغانی از منابع جديد و ۲۴٫۷۳۴ ميليارد افغانی از وجوه غير اختياری انتقالي سال گذشته ميباشد. بر علاوه، مبلغ ۱۱٫۹۹۸ ميليارد افغانی از عوايد داخلي و مس عينک براي تمويل پروژه هاي اختياري انكشافی ميباشد.

بانکداری در افغانستان

چرخش اقتصادی یک کشور توسط بانکها صورت میگیرد.گفته میتوانیم بانکها نبض اقتصادی یک کشوررا در دست دارند. زیرا همین بانکها است که پول چاپ میکند کنترول مناسبات پولی را مینماید از همه مهمتر سرمایه از خارج توسط همین مرجه انتقال وتوسط همین مرجه در پروژه ها وبنیاد های جدید تاسیس یک کشور بمصرف میرسد. درحقیقت محل حفاظت سرمایه کشور میباشد. در افغانستان سیستم بانکداری دولتی وخصوصی وجود دارد.که همه این بانکها توسط د افغانستان بانک یا بانک مرکزی کشور کنترول میگردد.در سیتم دولتی علاوه بر دافغانستان بانک و بانک ملی بانکهای سکتور از قبیل بانک پشتنی تجارتی بانک ، بانک انکشاف زراعتی ، بانک انکشاف صنعتی میباشد. قانون جدید بانکداری دولت افغانستان تلاش نمود تا ضمن توسعه بانک های دولتی زمینه را برای گسترش و فعالیت بانک های خصوصی نیز فراهم نماید تا این بانک ها در راستای تحقق برنامه های اقتصادی کشور فعالیت نمایند و منابع مالی را به سوی فعالیت های سودمند و مولد اقتصادی سوق دهند.فعالیت بانکهای خصوصی افغانستان سریع تر از بانکهای دولتی اند ودلیل آن اینست که سیتم بانکهای خصوصی کاملاً از سیتم جدید بانکداری و انترنیت مجهز میباشند.در انتقال پول ازیک ولایت به ولایت دیگر مشکلات مردم را مرفوع نموده اند.پس از ورود قوتهای بین المللی سیستم ونظام بانکداری کشورهای غربی تا حدودی تاثیرات خودرا بالای بانکهای کشور انداخته سود یا مفاد نا جایز بدست می آورند.قبلاً زیاده ترین تکس بانکی ۱۰% بود واز سرمایه ۱۱% درسال دولت به سهمداران مفاد میپرداخت.فعلاً تکس به ۲۰% رسیده است .که این مفاد نمیتواندایجاد تاسیسات بنیادی را در افغانستان نماید.کشورهای اسلامی روش بانکی مخصوص دارند که از کشورهای غربی متفاوت اند.سر مایه نقدی بانکهای افغانستان۱۴۴،۹۸ ملیارد میرسد که با این پول میتوانند در ترقی کشور فعالیت بانکداری اسلامی را نمایند.^[۵]

تاریخچه بانکداری افغانستان

درطول سلطنت پادشاهان افغانستان سود جوئی از طریق پول با پول حرام و خلاف شریعت اسلامی پنداشته میشد. بدین لحاظ رسماً هیچ بانکی الی سال ۱۳۱۲ وجود نداشت . مال شاهی در خزانه شاهی حفظ میشد.مردم سرمایه خودرا خود حفاظت مینمودند در بسا شهرها از طرف یک فامیل بزرگ امانت خانه ها ساخته میشد که فقد پول بدون سود حفاظت میشد. یک تعداد صرفان که وجود داشت بنام سود خور دوزخی یاد مینمودند که در اجتماع بنام حرام خور جای نداشتند.پس از ورود انگلیس تعداد صرفان هندی بین افغانستان هندوستان فعالیت مینمودند. پولهای بارزش وقت سکه اشرفی (طلا عربی ) نقره نیکلای (نقره اصل روسی ) روپیه هندی و پوند انگلیسی بود .تبادله این نوع پولها در تجارت ورفتن به حج وسفرها صورت میگرفت. این صرافان بیشتر در بازار های کابل و قندهار فعالیت داشتند اسعار مورد ضرورت دولت نیز از همین صرافان خریداری میگردید، این روند ادامه داشت تا اینکه در سال ۱۳۱۱ با ابتکار یکی از تاجران ملی و شخصیت های برجسته کشور مانند محترم عبدالمجید "زابلی" یک شرکت سهامی بنام شرکت سهامی هاشمی را تأسیس کرد که بعداً در ماه ثور سال (۱۳۱۲هـ ش) این شرکت سهامی بنام بانک ملی افغان مسمی و بحیث اولین بانک در افغانستان عرض وجود کرد. در ابتدا این بانک به عنوان یگانه بانک در کشور وظایف بانک مرکزی را پیش میبرد و به گذشت زمان هر روز وظایف و فعالیت های این بانک گسترش می یافت و در سلسله همین انکشافات دومین بانک در افغانستان به عنوان بانک مرکزی افغانستان (د افغانستان بانک)بتاریخ ۱۷/۱۱/۱۳۱۸ به سرمایه ابتدائی ۱۲۰ ملیون افغانی در پایتخت کشور (شهر کابل) افتتاح شد که بعداً در سال ۱۳۵۴ سرمایه د افغانستان بانک به یک ملیارد افغانی ارتقاء کرد که این رقم در ماده هشتم (۸) قانون (۱۳۷۳) پول و بانکداری ۱۰ ملیارد افغانی نشان داده شده است. نظام بانکداری در افغانستان با تأسیس بانک ملی توسط محترم "رابلی"پا به عرصه وجود گذاشت چنانچه قبل از تأسیس د افغانستان بانک، بانک ملی امور بانکداری دولتی را نیز پیش میبردکه بعد از تأسیس د افغانستان بانک وظایف بانکداری دولتی به د افغانستان بانک واگذار گردید. چاپ و نشر پول از بانک ملی به د افغانستان بانک سپرده شد که د افغانستان بانک توانست تحولات و انکشافات بزرگی را در رابطه به چاپ و نشر پول افغانی بوجود آورد . پس از سال۲۰۰۲ مطابق به ماده دوازدهم قانون اساسی د افغانستان بانک یک بانک مستقل و بانک دولتی را تمثیل مینمود. د افغانستان بانک توانست که قوانین چون قانون د افغانستان بانک، پول و بانکداری، قانون مبارزه علیه تطهیر پول، عواید ناشی از جرایم، مبارزه علیه تمویل تروریزم و غیره را تسوید نماید که بعد از توشیح مقام ریاست جمهوری اسلامی افغانستان در معرض اجراء گذاشته شد. بانک مرکزی افغانستان و نظام بانکداری افغانستان با روی کار شدن دولت جدید جمهوری اسلامی افغانستان خصوصاً بعد از توشیح قوانین جدید د افغانستان بانک و قانون پول و بانکداری وارد مرحله جدید شد.د افغانستان بانک با تطبیق ریفورم پولی با چاپ و نشر پول جدید به خوبی توانست بحران تورم پولی را در کشور مهار کند که پایانی بود برای تغییر شکل پولی افغانستان. زیرا تا حال با روی کار آمدن هر رژیم جدید شکل و نوع پول افغانی دست خوش تغییر بوده است.د افغانستان بانک برای اولین بار پلان استراتیژیک پنج ساله ای خویش را در سال ۱۳۸۸ هجری شمسی ترتیب و به دست اجراء گذاشت. این پلان که از (۱۳۸۸)شروع و تا (۱۳۹۲) ادامه می یابد بر تعهدات راسخ بانک در زمینه تحقق مأموریت اش مبنی بر ثبات قیمت ها و ایجاد نظام مالی مستحکم تاکید جدی صورت گرفته است.

1. بانکهای دولتی :پشتنی بانک ، بانک ملی افغان ، دافغانستان بانک (بانک مرکزی افغانستان)

2. بانکهای خصوصی:تمامی بانکهای خصوصی افغانستان پس از ۲۰۰۴ تاسیس شده است.عبارتند از عزیزی بانک ،کابل بانک،یوناتید بانک،بانک بین المللی افغانستان،آرین بانک،باختر بانک،بانک الفلاح،برک بانک،غضنفر بانک ،حبیب بانک لمیتد ،میوند بانک،نشنل بانک پاکستان،پنجاب نشنل بانک،ستندرد چارترد بانک،فرست مایکروفاینانس بانک میباشد.از جمله ۵ بانک خارجی است که ۳بانک پاکستانی یک عربی ویک خارجی است.

جدول تشریح کننده خصوصیات بارز اقتصادی افغانستان

1.تولید ناخالص داخلی (برابری قدرت خرید-GDP-ppp) :

*۲۷،۳۶ میلیارد (تخمین سال ۲۰۱۰ ) بمقایسه کشور های جهان : ۱۱۱

*۲۵،۲۸ میلیارد (۲۰۰۹ )

*۲۰،۹۲ میلیارد (۲۰۰۸ )

تخمینات در سال ۲۰۱۰ و به دلار آمریکائی صورت گرفته است.

GDP (نرخ تبادل رسمی ) :

*۱۵،۶۱ میلیارد (۲۰۱۰ تخمین)

نرخ رشد واقعی تولید ناخالص داخلی :۸٫۲ ٪ (۲۰۱۰ تخمین) بمقایسه کشورهای جهان : ۱۷

*۲۰٫۹ ٪ (۲۰۰۹ )

*۳٫۶ ٪ (۲۰۰۸ )

GDP-PPP - عواید سرانه نا خالص ملی: مبلغ ۹۰۰ دالر در سال(۲۰۱۰ )بمقایسه کشور های جهان: 218

*۹۰۰ دالر(۲۰۰۹ تخمین)

* ۸۰۰ دالر(۲۰۰۸ تخمین)

البته تخمینات در سال ۲۰۱۰ به دلار آمریکائی سنجیده شده است.

*تولید ناخالص داخلی -- ترکیب بر اساس بخش :

*کشاورزی : ۳۱٫۶ ٪

*صنعت : ۲۶٫۳ ٪

*خدمات : ۴۲٫۱ ٪

*البته اطلاعات بدون تولید تریاک میباشد .اطلاعات (۲۰۰۸ )

*نیروی کار :۱۵ میلیون (۲۰۰۴)بمقایسه کشور های جهان : ۳۹

*نیروی کاراز روی شغل :

*کشاورزی : ۷۸٫۶ ٪

*صنعت : ۵٫۷ ٪

*خدمات : ۱۵٫۷ ٪ (۰۸/۰۹ تخمینات سالهای)

*تعداد بیکاران به فیصد :۳۵ ٪ (۲۰۰۸ تخمین)بمقایسه کشور های جهان : ۱۸۰

*۴۰ ٪ در(۲۰۰۵)

*جمعیت زیر خط فقر :

*۳۶ ٪ سالهای (۰۸/۰۹)

*درآمد ویا مصارف خانوار توسط سهم درصد :

*پایین ترین از ۱۰ ٪ : ۳٫۸ ٪

*بالاترین از ۱۰ ٪ - ۲۴ ٪

*سرمایه گذاری (ناخالص ثابت) :

*٪ نا معلوم

*بودجه :

*درآمد : ۱ میلیارد دلار

*هزینه :۳،۳ میلیارد $

توجه داشته باشید : افغانستان مبلغ ۲،۶ میلیارد دلار از صندوق وجهی بازسازی دریافت کرده و مبلغ ۶۳میلیون دالر را ازصندوق قوانین و فرمایش ( ۰۹/۱۰ تخمین) بدست آورده است.

*مالیات و درآمدهای دیگر :

*۶٫۴ ٪ از تولید ناخالص داخلی (سالهای ۰۹/۱۰ ) بمقایسه کشور های جهان : ۲۰۹

فعلاً تکس دولتی ۲۰%میباشد.

*مازاد بودجه (+) و یا کسری (--) : ۱۴٫۷- ٪ از تولید ناخالص داخلی ( ۰۹/۱۰ تخمین) بمقایسه کشورهای جهان در مقام ۲۰۳

*نرخ تورم (قیمت مصرف کننده) :

*۰٫۹ ٪ (۲۰۰۹ تخمین) بمقایسه کشور های جهان در مقام ۱۹ قرار دارد

* ۸٫۳ - ٪ (۲۰۰۸ تخمین)

*نرخ وام دهی نخست بانک تجارتی :

*۱۵٫۶۸۹ ٪ (تخمین ۳۱ دسامبر ۲۰۱۰ ) بمقایسه کشور های جهان : ۵۰

*۱۵٫۲۲۲ ٪تخمین (۳۱ دسامبر ۲۰۰۹ )

*عرضه پول خورد :۵٫۳۰۷ میلیارد دلار (۳۱ دسامبر ۲۰۱۰ تخمین) بمقایسه کشورهای جهان : ۸۷

۳٫۹۴۳* میلیارد دلار (۳۱ دسامبر ۲۰۰۹ )

*عرضه پول گسترده :

*۵٫۶۵۹ میلیارد دلار (۳۱ دسامبر ۲۰۱۰ تخمین)

مقایسه کشور را به جهان : ۱۱۸

*۴٫۱۴۹ میلیارد دلار (۳۱ دسامبر ۲۰۰۹ تخمین)

*سهام اعتباری داخلی :

*۳۶۳٫۶ میلیون دلار (۳۱ دسامبر ۲۰۰۸ تخمین)

مقایسه کشور را به جهان : ۱۷۳

*۲۰٫۰۶ میلیون دلار (۳۱ دسامبر ۲۰۰۷ تخمین)

*ارزش بازار سهام عمومی معامله :

دلار NA

*محصولات کشاورزی :

تریاک ، گندم ، میوه ، آجیل ، پشم ، گوشت گوسفند ، sheepskins ، lambskins

*صنایع :

در مقیاس کوچک تولید منسوجات ، صابون ، مبلمان ، کفش ، کود ، پوشاک ، محصولات غذایی ، نوشیدنی های غیر الکلی ، آب معدنی ، سیمان ، فرش دست باف ، گاز طبیعی ، زغال سنگ ، مس

*نرخ رشد تولید صنعتی :

٪ NA

*تولید برق :

*۲۸۵،۵ میلیون کیلووات ساعت (۲۰۰۹ تخمین)

بمقایسه با کشور های جهان : ۱۶۹

* مصرف برق :

*۲۳۱،۱ میلیون کیلووات ساعت (۲۰۰۹ تخمین)

بمقایسه با کشور های جهان : ۱۷۹

*برق -- صادرات :

۰ کیلووات ساعت (۲۰۰۹ تخمین)

*برق -- واردات :

۲۳۰ میلیون کیلووات ساعت (۲۰۰۸ تخمین)

*نفت -- تولید :

۰ بشکه / روز (۲۰۱۰ تخمین)

بمقایسه با کشور های جهان : ۱۴۸

*نفت -- مصرف :

۴۸۰۰ بشکه / روز (۲۰۱۰ تخمین)

بمقایسه با کشور های جهان : ۱۷۱

*نفت -- صادرات :

۰ بشکه / روز (۲۰۰۹ تخمین)

بمقایسه با کشور های جهان : ۱۳۳

*نفت -- واردات :

۴۵۱۲ بشکه / روز (۲۰۰۹ تخمین)

بمقایسه با کشور های جهان : ۱۶۲

*نفت -- ثابت کرد ذخایر :

0 BBL (1 ژانویه ۲۰۱۱ تخمین)

بمقایسه با کشور های جهان : ۱۰۲

*تولید گاز طبیعی :

۳۰ میلیون متر مکعب (۲۰۰۹ تخمین)

بمقایسه با کشور های جهان : ۸۷

* مصرف گاز طبیعی :

۳۰ میلیون متر مکعب (۲۰۰۹ تخمین)

بمقایسه با کشور های جهان : ۱۰۹

*گاز طبیعی -- صادرات :

۰ متر مکعب (۲۰۰۹ تخمین)

بمقایسه با کشور های جهان : ۴۹

*گاز طبیعی -- واردات :

۰ متر مکعب (۲۰۰۹ تخمین)

مقایسه کشور جهان : ۷۶

*گاز طبیعی -- ذخایر ثابت کرد :

۴۹٫۵۵ میلیارد متر مکعب (۱ ژانویه ۲۰۱۱ تخمین)

بمقایسه با کشور های جهان : ۶۶

*بیلانس حساب جاری :

۲،۴۷۵- میلیارد دلار (۲۰۰۹ تخمین)

بمقایسه با کشور های جهان : ۱۶۴

۸۵ میلیون (۲۰۰۸ تخمین)

*صادرات :

۵۴۷ میلیون (۲۰۰۹ تخمین)

بمقایسه با کشور های جهان : ۱۶۴

۶۰۳ میلیون (۲۰۰۸ تخمین)

توجه داشته باشید : نه از جمله صادرات غیرقانونی یا reexports

*صادرات -- کالا ها :

تریاک ، میوه ها و آجیل ، فرش دست باف ، پشم ، پنبه ، پوست و pelts ، سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی

*صادرات -- شریک ها :

پاکستان ۲۵٫۹ ٪ ، هند (۲۵٫۵ ٪) ، ایالات متحده ۱۴٫۹ درصد ، تاجیکستان ۹٫۶ ٪ ، آلمان ۵ ٪ (۲۰۱۰)

*واردات :

۵،۳ میلیارد (۲۰۰۸ تخمین)

بمقایسه با کشور های جهان : ۱۱۰

۴٫۵ میلیارد (۲۰۰۷)

*واردات -- کالا ها :

ماشین آلات و دیگر کالاهای سرمایه ای ، مواد غذایی ، منسوجات ، فرآورده های نفتی

* فیصدی واردات بتناسب کشورها :

ایالات متحده ۲۹٫۱ ٪ ، پاکستان (۲۳٫۳ ٪) ، هند ۷٫۶ ٪ ، روسیه ۴٫۵ ٪ ، آلمان ۴٫۲ ٪ (۲۰۱۰)

*بدهی -- خارجی :

۲،۷ میلیارد دلار درسالهای (۰۸/۰۹)

بمقایسه با کشور های جهان : ۱۳۴

۸ میلیارد (۲۰۰۴)

*نرخ دالر در مارکیت :

افغانی (AFA) به ازای هر دلار ایالات متحده --

۴۶٫۴۵ (۲۰۱۰)

۵۰٫۲۳ (۲۰۰۹)

عواید ناخالص افغانستان

عواید ملی: طبق ارزیابی اداره «صندوق بین المللی پول» عواید نا خالص این کشور ۲۷،۴۴ بیلون دالر و عواید نا خالص سرانه مبلغ ۹۰۰ دالر درسال واز جمله ۱۸۳ مملکت یکصدو ششمین (۱۰۶)مملکت بشمار میرود.
طبق گزارش سی آی ای فیست بوک عواید ناخالص افغانستان از سال ۱۹۹۳ الی ۲۰۱۰ مبلغ ۲۷،۳۶۰ ملیارددالربوده است.در گزارش بانک جهانی عواید ناخالص افغانستان از۲۰۰۵-۲۰۱۰ مبلغ ۳۱،۰۴۴ ملیارد دالر درسال بوده است.جدول ذیل به ملیارد دالر در سال سنجش گردیده است.
جدول عواید نا خالصداخلی سالهای گذشته وآینده افغانستان ازطریق نرخ تبادله رسمی

نام وسال	نام کشور	۲۰۰۰	۲۰۰۱	۲۰۰۲	۲۰۰۳	۲۰۰۴	۲۰۰۵	۲۰۰۶	۲۰۰۷	۲۰۰۸	۲۰۰۹
میلون دالر	افغانستان	۰	۰	۴٬۱۴۲	۴٬۵۸۴	۵٬۲۸۰	۶٬۲۷۲	۷٬۰۶۶	۸٬۶۴۶	۱۰٬۱۸۸	۱۲٬۴۶۶
سال	نام مملکت	۲۰۱۰	۲۰۱۱	۲۰۱۲	۲۰۱۳	۲۰۱۴	۲۰۱۵	۲۰۱۶
به میلون دالر	افغانستان	۱۵٬۶۰۸	۱۸٬۳۳۲	۱۹٬۱۹۱	۲۱٬۰۵۶	۲۳٬۱۹۳	۲۵٬۷۲۳	۳۰٬۶۶۱

توقع برده شده است که عواید ناخالص این کشور الی سال ۲۰۱۶ به مبلغ ذیل رشد خواهد نمود.لست ذیل توسط صندوق وجعی بین المللی ترتیب گردیده است. لست تخمینی عواید ناخالص داخلی سال گذشته وسالهای آینده . GDP- ppp

مملکت	2011	2012	2013	2014	2015	2016	سال تخمین
افغانستان	۲۹٫۶۱۶	۳۲٫۰۲۶	۳۴٫۷۶۷	۳۷٫۵۸۹	۴۰٫۸۵۸	۴۴٫۵۴۱	October 2010

عواید سرانه:طبق ارزیابی اداره سی آی ای درآمد سرانه افغانستان از سال ۲۰۰۰-۲۰۱۰ مبلغ ۵۰۰ دالر ودر جمله ۱۷۰ مین کشور جهان بشمار میرفت . طبق ارزیابی بانک جهانی درآمد سرانه افغانستان از سال ۱۹۹۰-۲۰۱۰ مبلغ ۵۰۱ دالر در سال بوده از ۱۹۰ کشور جهان ۱۷۵ مین کشور درحال پیشرفت بوده است. عواید ناخالص افغانستان بمقدار ۳۱ فیصد از بخش زراعت ۲۶ قیصد از بخش صنعت ۴۳ فیصد از بخش خدمات بدست می آید. تعداد افراد مستعد بکار حدود ۱۵ میلون میباشد.از جمله ۸۰فیصد مشغول زراعت و مالداری ۱۰فیصد مشغول صنعت ۱۰مشغول خدمات می باشد

. عواید سرانه افغانستان از سال ۱۹۶۰الی ۲۰۱۶ به ارزش دالر امریکائی

نام مملکت

۱۹۶۰

۱۹۶۱

۱۹۶۲

۱۹۶۳

۱۹۶۴

۱۹۶۵

۱۹۶۶

۱۹۶۷

۱۹۶۸

۱۹۶۹

افغانستان

۵۶

۵۴

۷۳

۷۶

۹۴

۱۲۸

۱۵۰

۱۲۰

۱۲۱

نام مملکت

۱۹۷۰

۱۹۷۱

۱۹۷۲

۱۹۷۳

۱۹۷۴

۱۹۷۵

۱۹۷۶

۱۹۷۷

۱۹۷۸

۱۹۷۹

افغانستان

۱۴۶

۱۴۹

۱۲۷

۱۳۴

۱۶۳

۱۷۵

۱۸۵

۲۰۸

۲۲۷

۲۴۸

نام مملکت

۱۹۸۰

۱۹۸۱

۱۹۸۲

۱۹۸۳

۱۹۸۴

۱۹۸۵

۱۹۸۶

۱۹۸۷

۱۹۸۸

۱۹۸۹

نام مملکت

نامعلوم

از سال 1980الی 89 احصایه در دست نیست ولی گفته میشود که عواید سرانه بین 400-500الر درسال بوده است.

بودیجه ملی افغانستان

بودجه ملی افغانستان شامل بودیجه عادی و انکشافی میباشد .بودیجه ملی سال ۱۳۸۹ تقریباً ۸٫۷۹۳ میلیارد دالرمیباشد، که این رقم شامل فند های توسعوی بوده که خارج ازشبکه های حکومت به مصرف خواهند رسید. مصارف نظر به اهداف آن تقسیم می گردند. مصرف عملی پولی است که به هزینه روزمره دولت مانند معاشات کارمندان و پولیس، مصارفات و خدمات دفاتر وادارات دولتی و خریداری وسایل و ماشین آلات و وسایط نقلیه بمصرف می رسد. بسیاری از این مصارف از مالیات و دیگر منابع داخلی تمویل میگردد. مصرف عملی سال ۱۳۸۹ مبلغ ۲٫۳۹۷ میلیارددالر میباشد.بودجه انکشافی در کنار بودجه عملی قرار دارد. این پول بالای توسعه و بهبود عرضه خدمات به مردم بمصرف می رسد.بودجه انکشافی به دو دسته تقسیم گردیده است.

بودجه انکشافی اصلی : شامل مساعدت انکشافی است که توسط وزارت مالیه از طریق طرزالعمل های حسابدهی دولت اداره می شود و بودجه انکشافی ۱۳۸۹ مبلغ ۲٫۲۸۴ میلیارد دالر است.

بودجه انکشافی خارجی: مبالغی است که تمویل کننده گان آنرا کمک کرده و از طریق طرزالعمل های دولت بمصرف نمی رسد و مستقیماً توسط تمویل کننده گان به شرکای قراردادی توزیع میگردد. بودجه انکشافی خارجی برای سال ۱۳۸۹ مبلغ ۱۱۲ میلیارد دالر میباشد.در مجموع بودجه انکشافی توسط مراجع بین المللی تمویل میگردد، این مراجع در کنفرانس لندن ۱۳۸۹ تعهد نمودند که ۵۰فیصد کمک های انکشافی را از طریق حکومت افغانستان الی اخیر ۱۳۹۱ فراهم خواهد نمود. ایجاد بودجه سالانه یک پروسه مغلق و طویل میباشد. مسوولیت اداره این پروسه مطابق به قانون اساسی به وزارت مالیه سپرده شده است. دوره آماده گی بودجه سالانه مدت یک سال را دربر می گیرد و وزارت مالیه جدول زمانی آنرا ساخته و از آن نظارت میکند.بالاثر همکاری دولهای خارج فعلا هر وزارت خانه افغانستان دارای ستراتیژی وبرنامه ۵ ساله ویا اضافه از آنرا طرح ریزی نمودند. ستراتیژی وزارت مالیه افغانستان از سال ۱۳۸۷الی ۱۳۹۲میباشد درین مدت طرح شده است تا بتدریج کمکهای خارجی تنزیل یافته به عوض آن باید ۸۰ فیصد بودیجه داخلی از طریق منابع داخلی پرداخته شود. بودیجه مالی سال ۱۳۹۰ مبلغ ۲۲۶ ملیاردافغانی (۴٫۸ ملیارد دالر)پس از دوبار رد توسط پارلمان افغانستان بتصویب رسید. که ازازین ۲۲۶ملیاردافغانی مبلغ ۱۵۳٬۹۶۹٬۶۸۵٬۴۲۷ افغانی (۳٫۲۷ ملیارد دالر) برای مصارف بودیجه عادی کشور و بالغ به ۷۲٬۵۵۰٬۲۷۶٬۷۲۳ افغانی معادل ۱٬۵۴۳٬۶۲۲٬۹۰۹ دالر آن بمصرف بودیجه انکشافی میباشد.^[۶] پروژه انکشافی سال ۱۳۹۰عبارتنداز ایجاد سرک حلقوی ولایت بدخشان، جاده ی بزرگ قلعه مراد بیک الی جبل السراج، جاده هرات- چغچران، پروژه آبرسانی ولایت نیمروز، بازسازی میدان هوایی ولایت خوست، اعمار دانشگاه در ولایت بغلان، ادامه کار ساختمان دانشگاه هرات، اعمار دانشگاه در ولایت پکتبا، مراکز مختلف در بخش های وزارت صحت میباشد.

چالشها در عدم تطبیق بودیجه انکشافی

در چند سال گذشته دولت نتوانسته است بودیجه انکشافی خودرا که جز مهم برای کشور است طور صد فیصد بمصرف رساندوعلت آن قرار ذیل اند.طبق بیانات وزارت مالیه افغانستان از شروع سال ۱۳۹۰ تا فعلاً تمامی وزارت خانه ۳۳ % پلان را سال را تطبیق نموده اند.علت عدم تطبیق تاخیر درتصویب پروژه ها عدم امنیت مشکلات اداری ناوقت رسیدن پول ، وسعت پلان به نسبت عدم داشتن کارکن فنی وغیره مسایل میباشد.وعلت عمده آن قرار ذیل میباشد.

1. اداره وحاکمیت دولتی در ساحه تطبیق پروژه باعث آن میشود که پروژه بتعویق به افتد.

2. بعضی کمکها وعده میشود ولی در عمل چنین کمک یا نمی رسد یا قسمتی آن میرسد ویا ناوقت می رسد.

3. بیروکراسی قاغذ پرانی وسایر مسایل اداری باعث عدم تطبیق پروژه میشود.

بودیجه فعالیت وتطبیق پلان وزارت خانه های افغانستان

دولت اسلامی افغانستان در مدت ۹ ماه سال ۱۳۹۰ از ۲۴۹ ملیارد بوددیجه سال صرف ۳۳% که حدود ۸۲ ملیارد افغانی میشود استفاده نموده است. امکان دارد تا اخیر سال ۱۳۹۰ به ۴۰-۴۵ % برسد که مایه خیلی تاسف است.هکذا کسر بودیجه الی ۸۰ فیصد میباشد.

وزارت فواعد عامه

این وزارت یکی از مهمترین وزارت خانه سکتوری افغانستان میباشد. وظیفه این وزارت سروی طرح ونظارت از میدانهای هوائی ، راه و شاهراه ، خطوط آهن را دارد.بودیجه این وزارت درسال ۱۳۹۰ مبلغ ۳۸۰٫۶ میلون دالر میباشدکه در ۵۰ پروژه باید مصرف گردد تافعلاً ۲۱ جدی ۱۳۹۰ حدود ۱۱۴ میلون دالر مصرف گردیه که ۳۲ فیصد میشود.طبق گزارش وزارت از ۵۰ پروژه ۱۷ پروژه قبلاً تکمیل گردیده است . ۲۲ پروژه تحت کار ۱۱ پروژه در حالت دواطلبی قرار دارد.مهمترین پروژه های این وزارت ترمیم واعمار سرک قیصار بالا مرغاب ،قلعه مراد بیگ جبلالسراج شهراه ارلملک ، واشکاشم فیض آباد میباشد. مهمترین شهراه که افسانه شده است سرک قیصار بالا مرغاب است که امکان دارد هرگز اعمار نگردد تطبیق این سرک شهراه حلقوی افغانستان را تکمیل می نماید. ^[۷]

وزارت صحت عامه

وزارت صحت عامه در سال ۱۶۴٫۷میلون دالر پلان داشت که تا فعلاً ۴۲ فیصد تطبق گردیده است .این وزارت دارای ۴۰ پروژه انکشافی میباشد که پروژه ها ساختمانی و سایر مسایل میباشد. علت عدم تطبیق تدارک مواد میباشد. که وقت زیاذ را در بر میگیرد.

گزارش تطبیق پلان ۹ ماهه وزارت خانه های افغانستان

نام وزارت	%تطبیق پلان	نام وزرات	%تطبیق پلان
اداره ملی مبارزه باحوادث	صفر	وزارت تحصیلات عالی	۲۱
کمیسیون مستقل انتخابات	صفر	وزارت معارف	۲۸
کمیسیون مستقل حقوق بشر	صفر	وزارت عودت مهاجرین	۴۰
اداره جیودیزی و کارتوگرافی	صفر	وزارت اقتصاد	۱۶
شرکت بریشنا	۱	وزارت امور زنان	۴۴
آبرسانی وکانالیزاسیون	۲	وزارت زراعت	۳۶
اداره عالی مبارزه بافساد اداری	۳	وزارت انرژی و آب	۳۱
وزارت امورخارجه	۴	وزارت فواید عامه	۲۶
وزارت اطلاعات و فرهنگ	۵	وزارت انکشاف دهات	۴۷
وزارت دفاع ملی	۹	وزارت هوانوردی و ترانسپورت	۳۳
وزارت تجارت و صنایع	۱۰	وزارت اقوام و قبایل	۴۸
معادن و اقتصاد	۱۴	وزارت مبارزه با مواد مخدر	۱۸
دفتر ریاست جمهوری افغانستان	۱۷	وزارت انکشاف شهری	۳۸
وزارت مخابرات	۵۷	وزارت عدلیه	۴۸
صحت عامه	۴۰	دادستانی کل	۴۲
مجلس بزرگان	۲۱	اداره ارگان های محل	۱۷
مجلس نمایندگان	۳۱	اداره محیط زیست	۶۸
اداره امور	۳۷	آکادمی علوم	۳۷
دادگاه عالی	۴۳	کمیته ملی المپیک	۸۷
وزارت مالیه	۴۲	اداره کنترل و تفتیش	۲۷
وزارت حج و اوقاف	۴۸	اداره کوچی ها	۴۲
وزارت تجارت	۱۰	اداره بریشنا	۱
وزارت امور داخله	۱۸	برد مستقل کابل جدید	۳۵

کسر بودیجه در افغانستان

زمانیکه که یک کمپنی یا یک وزارت ویا دولت مصارفش نسبت عوایدش ازدیاد یابد کسر بودیجه صورت میگیرد.کسر بودیجه در اکثر کشورهای جهان حتا امریکا نیز رخ میدهد.یکی از علل مهم بلند وپائین رفتن قیمت اسعار ،اجناس،و تغیرات در قیمت اجناس میباشد. تطبیق ننمودن پلان ۱۰۰% و ده ها مشکلات دیگر نیز کسر بودیجه را بار میاورد.

مقالات ویکی پیدیا انگلیسی که با این مقاله ارتباط دارد

v Economic of Afghanistan

v Lists of countries by GDP

v List of countries by future GDP (PPP) estimates (2011–2016)

v List of countries by past and future GDP (PPP) (1980–2016)

v List of countries by GDP (nominal) per capita

v List of countries by GDP (PPP)

منبع

*ویکی پیدیا انگلیسی

*اقتصاد افغانستان در وبگاه افغانستان آنلاین

[ http://www.afghan-web.com/economy /]

*شبکه خبر رسانی افغانستان اطلاعات در مورد عدم تطبیق پلان سال ۱۳۹۰