کانون تمدن های جهان باستان

                                         کانون تمدن های باستان جهان

         World Ancient Civilizations   

بشریت طی هزران سال در محلات گرم با بدن برهنه زندگی نمودند  تا آنکه مجبور شدن ابزار شکاررا  سازند  حمله و دفاع را  بیاموزند ، دسته جمعی زندگی نمودن را پیشه نمایند ، زبان را فرا گریند وسپس  مهاجرت های فصلی و دایمی را بین دومنطقه اختیارنمایند . کشت زرع و مالداری را  آموختند  به  ذخیره نمودن غذا ها    آشنا شدند  لباس خانه ساختند   وطن اختیار نمودند . تشکیل  عایله قبیله وملت را نمودند، قانون ساختند  تا بتمدن رسید ند.  زمانیکه  بشریت  در محدوده  زندگی مرفه داخل گردید همزمان با این ، مقتضیات و رقابت ها نیز به بالا کشانیده شد.  سپس به  حمله بالای یک دیگر آغاز نمودند. انسانها  بلاثر بازرگانی  تصرفها تسلطها ومهاجرت ها با فرهنگ ، ابزار وتمدن  همدیگر آشنا شدند.  بدین ترتیب دستان ومغز انسان سال به سال نسل به نسل ظریف تر وتوانمند تر گردید. البته  این تحول در سراسر جهان  یکسان وهم زمان نبوده در بسیاری موارد باکندی و کاستی همرا بوده است . ظهور  یک نابغه  ؛ موجودیت منابع طبیعی وافر  بخصوص آب در تمدن بشری  از اهمیت زیاد بر خود داربوده  است. میتوان از تمدن کنار دریای آمو ، دجله و فرهاد ، رود نیل  رود زرد چین و رود سند یاد نمود. سلطنتهای قوی در بنیان گذاری تمدن بشری نیز  نزدیکتر نسبت به دولتهای  ضیف بوده است.  تا زمانیکه یک تمدن بوجود نیاید تمدن  دیگر تولد نخواهد شد.  یعنی از یک یا چند تمدن کوچک تمدن نو عظیمی بمیان آمده است . مثلاً از تمدن یوانانیان تمدن باختر تولد میشود .از تمدن یهودیها تمدن بابل تولد میشود. از تمدن مصری ها و بابل تمدن فنقی ها تولد میشود. واین سلسله طبیعی در وجود انسانها  این شکارچی پرقدرت طبیعت ما ادامه داشته وهیچگاه خاموش نخواهد شد.

مرحله آغازین تمدن 

در دوره سنگ قدیم انسانهای هوموسپین از دومیلون سال الی۱۰۰۰۰سال قبل دارای زبان و ذکاوت شدند ۷۵۰۰۰۰ سال قبل انسان  آتش را شناخت و به تکلم آغاز نمود. سپس به شناخت صنعت   و کشاورزی آشنا شد .کشاورزی یک انقلاب در تمدن بشریت شمرده می‌شود. کشاورزی و کندن جوی بتدریج وسعت یافت. سپس فرهنگ زراعت را شناختند. سپس مالیکیت بالای زمین زراعتی بمیان آمد. مذهب اختیار نمودندو تبادله بارتر یا اولین تجارت را آغاز می‌شود. مالیکین  غنی و کارگر فقیر زراعتی بمیان می‌آید.     در سال ۷۰۰۰ قبل میلاد در ۳ منطقه از جهان زراعت ومالداری  رشد می‌کند در ۳۰۰۰ سال ق م در ۵  قاره جهان زراعت عام می‌شود. برای اولین باردرسال ۹-۱۰ هزار سال ق م کشت نباتات در شرق میانه  بمیان می اید. در ۷۰۰۰ سال قبل  م در بخش غربی قاره هند بشمول افغانستان زراعت مروج می‌گردد. ۶۰۰۰ سال قبل از میلاد در مصر و ۵۰۰۰ سال قبل در چین  می‌رسد. در سال ۲۷۰۰ ق م گاو خوک در ترکیه کشورهای شرق میانه اسرائیل  عراق تربیه می‌گردد هکذا محصولات کشاورزی و گیاهان مختلف مانند گندم، جو، جاودر، پیاز، نخود، و انگور نیز کشت می‌گردید. درهمین سالها در امریکا کشت  لوبیا نخود کدو طرائی جوار وپنبه صورت می‌گرفت . در پیرو کچالو شرین کچالو نخود لوبیا ممپلی  در مدیترانه زیتون ، شاهدانه شتر و گندم سیاه در مناطق غربی حوزه خزر ، پنبه در هند ، ارزن و سایبین در چین ، سرگم و کافی در افریقا شمالی و مرکزی  اهلی و کشت می‌گردد. در جنوب شرق آسیا  افغانستان ایران  چین و شمال افریقا در ۳۰۰۰ سال قبل میلاد زراعت ومالداری مروج می‌گردد.  آسیای شرقی مناطق اصلی  مرغ برنج ونباتات ستروس می‌باشد. در اندین کوسفند لاما در شرق میانه گوسفند ، بز در اروپا مرکزی تربیه می‌شود.  بدین ترتیب زراعت ومالداری در مدت ۴۰۰۰ سال در سراسر جهان مروج می‌گردد. انتقال این فرهنگ توسط تجارت ، تعرضات به سایر کشور، مهاجرت و تعایف در سراسر جهان انتقال می‌یابد. اینکه چگونه به امریکا انتقال می‌یابد سوالی است بزرگ؟؟؟ 

                                                                

1.اولین مرکز کانون تمدن بشری تمدن های سومر، کلده، اشور و بابل در بین النهرین  ( رود دجله وفرهاد عراق )  میباشد که در سالهای ۵۰۰۰  قبل از میلاد بوقوع پیوسطه است. در تمدن های باستان آب وافر با ارزش تر از همه بوده است.  تمدن  رود دجله وفرهاد درانکشاف علوم ریاضی ، طب ، و نجوم سهم ارزنده را ادانموده  است. این دوره از خود معماری مخصوص داشت .دارای آسمان خراشها و باغهای بودند که نباتان را سرچپه کشت غرس  یا زرع مینمودند . تعداد باسواد بیشتر بوده به  خط میخی  مینوشتند . نمرود یکی از پادشاهان این دوره بود که دعوا خداوندی را مینمود.. تمدن بین النهرین   از سال۲۸۰۰  ق م آغاز و در سال ۵۳۸ ق م توسط  کورش  امپراطورهخامنشی ها از بین میرود . 

2.دومین کانون تمدن بشری سرزمین مصر قدیم یا کناره های رود نیل است.  که تاریخ آن از۳۰۰۰-۲۰۰۰سال قبل از میلاد میرسد بعد از بین النهرین مصر قدیم دومین نقطه ایست که علوم قدیم طب ، نجوم و فلسفه و  معماری به اوج خود رسیده بود .  از معماری این دوره اهرامهای مصراست. مصریها در آنزمان از زیورات زیاد استفاده مینمودند در صنعت ساختن زیورات شهرت داشتند. آنها بزرگان خودرا مومیائی نموه با زیورات آنرا گور مینمودند .فرعون یکی از شاهان مقتدر این دوره است.

  

 3  .سومین کانون تمدن بشری  ، تمدن ساحل شرقی بحیره مدیترانه ( لبنان)  یعنی تمدن فنیقی است که در انکشاف صنایع کشتی سازی و بحر پیمای و تجارت از سایر تمدن های بشری سبقت جسته است. این تمدن با همسایه خویش اسرائیل نیز در تماس بوده لذا در انکشاف و انتشار ادیان قدیم نیز رول داشته است . فنیقی ها کاشف رنگ ارغوانی میباشند وهم  میدانستند  که چگونه رنگ ارغوانی  ساخته میشود. مخترح صنعت  شیشه سازی و الفبا خط امروزی کشورهای آسیائی  هستند . با وجودیکه فنیقی ها تحت تاثیر مصریان ، در قرن هشتم ق م تحت سلطه آسوری ها ودر قرن ششم تحت تاثیر بابلیها وسپس هخامنشیها بودند ولی این مردم به جنگ وتسلط اهمیت نداده در هر جا مستعمره داشته وتجارت مینمودند. شهر صیدا و صور از شهرهای متمدن وپر نفوس فنقی ها بود. .تاریخ این تمدن بین سالهای-۲۰۰۰-۳۰۰قبل از میلاد است.

                      

4.چهار مین کانون تمدن جهان  تمدن کشور چین است. چین  کشوریست دارای تاریخ ۷۰۰۰ساله بوده نخستین تمدن آن در کنا رود زرد  رخ داده است که تاریخ آن به ۳۰۰۰ قبل از میلاد میرسد . چینائی ها صنعت باروت سازی  کاغذ سازی  ظروف چینی یا فارفور   پارچه های ابریشمی را به جهانیان معرفی نمودند و این تمدن درانکشاف علوم نجوم و فلسفه نیز سهم ارزنده داشته است .. چین دارای 5نژاد بود. نخستین دولت  واحد ویکپارچه توسط چی شی هوان در سال ۲۴۶ ق م صورت گرفت . او سلطنت میراثی را ازبین برد و چین را به 36 منطقه تقسیم نمود.دیوار چین به طول ۷۰۰۰ کیلومتر را ساخت.

5.کانون بنجم تمدن بشری را سرزمین آریانا تشکیل میدهد که بین سالهای۱۰۰۰-۲۰۰۰قبل از میلاد میباشد که در انکشاف زراعت و مالداری در آسیای مرکزی پیش قدم بوده و شهرهای آباد ومعموری داشت. بخدی یکی از آبادترین شهرثروت مند بود که توسط ۱۸ نهر آبیاری میشد.

بلوچستان

تمدن بلوچستان یکی از  قدیمیترین فرهنگ کشاورزی شناخته شده  بشری می‌باشد این تمدن  سال ۷۰۰۰ ق م در مناطق جنوب شرق آسیا بشمول قندهار و مارگره  امروزی پدید آمد. این مردم نیمه کوچی  ۶۰۰۰ سال قبل میلاد در تربیه گوسفند بز وگاو  کشت گندم جو دسترسی داشتند. اینها در ساختن ظروف سفالی و ساختن خانه چهار دیواری مهارت داشتند. دارای مراسم تدفین بوده با مرده خود زیورات سنگی استخوان موره وغیره را دفن می‌نمودند. هکذا در سنه ۴۰۰۰ ق م زیورات از مس با سنگ، سنگ دریائی فیروزه لاجورد می‌ساختند.  تراش سنگ، کوره‌های ذوب مس درین دوره یافت شده است.

6.ششمین کانون تمدن بشری کشور هند قدیم است . تمدن هند از قدیمی‌ترین تمدن های جهان است که در حدود 4 هزار سال پیش در کنار رود گنگ شکل گرفت و شاید بتوان گفت قدامتش به اندازه قدامت تمدن مصر باستان است. که  در ۱۵۰۰-۲۰۰۰سال قبل از میلاد باشکوه ترین تمدن قدیمه هراپه و موهنجودارو را حایز بوده و در شقوق مختلف صنایع دستی انکشاف نموده بود.
بسیاری از قبایل آریایی در حدود ۱۵۰۰ قبل از میلاد از شمال هند وارد این سرزمین شدند و تمدن و مذهب هندوئی را ایجاد کردند. در قرن ششم قبل از میلا دی بودا ظهور کرد و «آشوکا»، شاه هند در قرن 3 قبل از میلاد، بودایی را دین رسمی هندی‌ها قرار داد.

7.هفتمین کانون تمدن بشری سرزمین یونان وروم قدیم است که از ۱۰۰۰ سال قبل از میلاد به بعد معرف عالی ترین نوع تمدن بشری بوده و بنیاد علوم ریاضی ، طب  ، و نجوم کلاسیک را گذاشته است.

تمدن یونان باستان
تمدن یونان یگانه تمدن است که نقش اساسی در تمدن اروپا دارد . زیر بنای تمدن یونان به حدود ۳۰۰۰سال قبل از تاریخ اروپا باز می گردد.فیلسوف هایی مانند سقراط و ارسطو ، و خدایان کوه المپ را می توان از عوامل مهم ایجاد دموکراسی و گسترش فرهنگ یونان باستان نامید.این قدرت به همراه قدرت مردم دست در دست هم و دوشادوش شاهکارهای جاودانه ای را در جهان ساختند.به عنوان مثال می تون به تونل سموس  اشاره کرد که با طولی بیش از ۱۰۰۰ میل از میان کوهستانی بزرگ از سنگ آهک سخت ، گذشته  تا به مقبره اگامن  و به پارتنون رسیده است..در این مجموعه زیر بنای دانش معماری یونان باستان مورد تحلیل قرار خواهد گرفت.

امپراتوری روم شرقی(بیزانس) ۳۰۳-۳۹۵م
بنیانگذار امپراتوری بیزانس یا امپراتوری هزار ساله روم شرقی    کنستانتین یکم بود.روم پس از چند شکست سخت در جنگ‌های با ایران، غرض بیرون رفت از جنگها  ونزدیک ساختن به شام  پایتخت امپراتوری را از رم به دهکده بیزانتیوم در کنارِ تنگه  «بسفر» منتقل کردند. این شهر بعدها به نام کنستانتین(قسطنطنیه) نامیده شد. در سالِ ۳۹۵پس از میلاد  تئودسیوس کبیر امپراتور روم ، این امپراتوری را به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم کرد.

تمدن کارتاژ
نام شهری زیبا  باستانی  است  موقیعت  این شهر در شمال آفریقا  در گوشه خاوری بحیره  تونس درامتداد مرکز شهر تونس کنونی بود.تمدن کارتاژ در سده‌های سوم و دوم قبل میلاد  رخ داده است. این شهر ساحلی  از راه تجارت نیرو و ثروت بیشماری را اندوخت. تمدن کارتاژ همدوره با  کشاکش دولت روم بخاطر بدست آوردن  مدیترانه باختری بود. این مسله  به سه دوره جنگ میان کارتاژ و روم انجامید که به جنگ‌های کارتاژی یا پونیک نامیده‌می‌شود. در همه این جنگ‌ها کارتاژ شکست خورد و از نیرویش کاسته شد و باج‌های هنگفتی که برای کنارگذاشتن جنگ به روم پرداخت اقتصاد آنان را به سراشیب کشاند. سومین جنگ کارتاژی به ویرانی شهر کارتاژ انجامید و رومیان بازمانده سرزمین‌های کارتاژ را به خاک خود متصل نمودند. کارتاژ شهر بود که دارای معادن نمک بود . در روم نمک خیلی گران بود. روم غرض بدست آوردن نمک بلاخره کارتاژ را تصرف نمود.تمدن کارتاژ اقتباص از تمدن فنیقی ها شمرده میشود.

                                                 

تمدن آزتک ها در امریکای لاتین
آزتک‌ها یکی از اقوام سرخ پوستان  امریکای مرکزی بود.  این قوم تدریجا نیرو مند گردیده از سال ۱۳۲۵ تا۱۵۲۱ دوازده نفر ازین قوم  در شهر مکزیک  فرمانروایی کردند. ازوتکها  تمدن را  در مکزیک مرکزی بنیان گذاری نمودند  که دارای اسطوره بسیار غنی بود. مردم این قوم خویشرا   بیشتر مکزیکا صدا می‌کردند، که از آن امروزه نام کشور مکزیک مشتق شده‌است. پایتخت آزتک‌ها تنوشتیتلان  نام داشت و. پس از جنگهای خونین، در۱۳ نوامبر  ۱۵۲۱ م  آخرین حکمران آزتک‌ها خود را تسلیم اسپانیایی‌ها کرد. ازوتکها  پرستشگاهها و برجها و خانه‌های بسیاری را با مصالح سنگی ساخته بودند. در رشته نجوم، حقوق و حکومت، پیشرفت کرده بودند. در بسیاری از هنرها و پیشه‌ها صاحب مهارت شده بودند. به موسیقی، رقص، نمایشنامه، و ادبیات علاقه‌مند بودند. آزتک‌ها چندین باغ گیاه‌شناسی یا گیاه پروری داشتند که اروپائیها تا آن زمان با چنین چیزی آشنا نشده بودند. در سرزمین آزتک‌ها شبکه بزرگی برای آبیاری زمینهای کشاورزی ایجاد شده بود. صنعت بافندگی، شکل گرفته بود. در میان این مردم، تاسیساتی مانند تیمارستان با پزشکان و جراحان متخصص وجود داشت.

تمدن روسیه

تاریخ روسها از گروه نژادی اسلاوهای شرقی آغاز می‌شود که نهایتاً به اسم روسیها، اوکراینی‌ها و بلاروس‌ها تقسیم می‌شوند. پس از قرن سیزدهم دولت مسکو تدریجاً قوی گردیده تا آنکه در قرن ۱۸ به امپراتوری تزار روس تبدیل گردید. نخستین ایالت اسلاویک شرقی، روسیه و کییف است که دین مسیحیت را درسال ۹۸۸ از امپراتوری بیزانس پذیرفتن. با شروع تجزیه دولت بیزانس فرهنگهای اسلاویک، فرهنگ روسیه را برای هفت قرن بعدی معرفی داشت. بنیان‌گذار تمدن روس پتر کبیر(۳جنوری ۱۶۷۶) است. پتر نه تنها سرزمین روسیه را توسعه داد بلکه اصلاحات را در روسیه ببار آورد او تکنالوجی و ارتش روسیه را مساوی به اروپا ساخت. روسیه را در عرصه سیاست و اقتصاد به یک نیرو قوی مبدل نمود. بالاخره تمدن روسیه در۲ مارس ۱۹۱۷ توسط بلشویکها از بین رفت. جای آنرا تمدن دیگر گرفت. اولین فضا نورد که در سال ۱۹۶۱ دور زمین را در ۱۰۸ دقیقه پیمود یوری گاگارین است.

تمدن پالمیرا (کشور تدمر)
یکی از بزرگترین تمدن در سبک معماری جهان می‌باشد. پالمیر توسط زنی اداره می‌شد که بنام نام بت زبینا، زنوبیا (زبان عربی زینب) یاد می‌گردید. زنوبی ملکه مشهور پالمیر بود. پالمیر در ۱۶۰ کیلومتری شهر حمص قرار داشت. این شهر زیبا درسال ۲۷۴ میلادی توسط اورلیانوس رومی پس از یک جنگ خونین به آتش کشانیده شد. شوهر دوم زنوبیا اوده‌نات رئیس طوایف صحرایی پالمیر بود. در هنگام جنگ در مقابل شاهپور اول پادشاه ساسانی امور جنگی و هدایت آن را بین خود و شوهرش تقسیم نمود. شوهر او در همین جنگ کشته شد سپس خود او بنام پسرش عهده‌دار امور حکومت گردید. در سال ۲۶۷ میلادی لقب ملکه شرق راحاصل نمود. بدون اینکه از روم اطاعت نماید قلمرو خود را از یک طرف تا حدود رود فرات و از طرف دیگر به مدیترانه توسعه داد. سوریه مصر و قسمتی از آسیای صغیر را به تصرف خود درآورد. در عین حال اشتغال به امور فرهنگی را نیز از نظر دور نداشت. فرهنگ و رسوم عرب را با فرهنگ یونانی و علوم نظامی رومی مخلوط نمود. دربار او محل ملاقات شعرا فلیسوفان و پناهگاه برای مسیحیانی که مورد ظلم در نقاط دیگر قرار می‌گرفتند گردید. او در مدت کوتاه حکومت پالمیر را به صورت پایتخت شرق درآورد. زنوبی نظر به غرور که داشت علاقمند نبود که در تحت تسلط روم باقی ماند بدین لحاظ در هر بار اردو خودرا تقویه می‌نمود و او با روم می‌جنگید. اوره لیین امپراتور روم (از سال ۲۷۰ تا ۲۷۵) برای بار سوم بالای پالمیر لشکر کشید و نیروی پالمیری‌ها را در محلی بنام حمص واقع در سوریه شکست داد و پالمیر را محاصره و ملکه شرق را اسیر گرفت و پس از آن پالمیر را خراب نمود. بدین ترتیب ملکه زنوبی را دستگیر و به روم برد. بعضی می‌گویند هنگامی‌که او را به رم می‌بردند در کنار راه رها کردند که از گرسنگی هلاک شود؛ ولی به عقیده عده دیگر اوره‌لی‌ین برای باشکوه‌تر جلوه دادن فتح خود، او را به رم برد و زندگی خود را در حویلی که به او داده بود گذراندند.

                          صالون تیاتر پالمیرا                      

ملکه شرق زنوبی

تمدن تای‌ها
کشفیات باستان‌شناسی شمال شرق دهکده بانگ چیان نشان می‌دهد تمدن با قد ا مت تمدن برنز در تایلند یعنی ۵۶۰۰ سال پیش بر می‌گردد اشاره می‌کند. در ین سالها موج از مهاجران شامل مون و خمر و تایلندی‌ها بتدریج وارد سرزمینی که هم اکنون تایلند نامیده می‌شود شدند. بزودی این کشور صاحب نفوس گردید و در قرن‌های یازدهم و دوازدهم خمرها و انگورها قدرت را بدست داشتند. در اوایل سال ۱۲۰۰ تایلند با ایالت‌های شمالی در لنا و سوختای پیانو تأسیس شده است. در سال ۱۲۳۸ دو سرلشکر تایلندی در برابر امپراتوری خمر شورش کردند و اولین پادشاهی مستقل رادر سوختای تأسیس کردند. تایلندی‌ها آئیین بودایی را بعنوان مذهب حاکم خویش قرار دادند. برخی از الفبای تایلندی و اولین عبارت هنر تایلندی، شامل نقاشی، مجسمه‌سازی، معماری و ادبیات حالت رشد خودرا می‌پیمود.
سوخوتای در خلال سال ۱۳۰۰ضعیف شد و سرانجام تابع ایالت آیوتایا شد، در۱۳۵۰ م شاه جوان این سرزمین پادشاهی تایلند را از جنوب تا دره رودخانه چاو فرایه وسعت بخشید. ایوتا بالا ثر حملات برمایها تخریب گردید. بقایای آیوتایا به عنوان پایتخت تایلند الی سال۱۷۶۷، پابرجابود.
آیوتایا ۴۱۷ سال پایتخت ۳۳ پادشاه تایلندی‌ها بود. وتمدن را درین کشور بمیان آوردند. در نهایت آنها سرزمین شان را از دست خمررهانیدند و با کشورهای عربی، هندی، چینی، ژاپنی و اروپایی ارتباط برقرار کردند.

امپراطوری خمر
امپراطوری خمر یکی از حکومتهایی است که بین سده‌های ۹–۱۲ م در جنوب شرقی آسیا وجود داشت. امپراطوری قدرتمند خمر اساساً از سرزمین کموجیا کار خود را آغاز کرد اما با گسترش، بخش‌های زیادی از کشورهای جنوب شرق آسیا شامل تایلند، ویتنام، لاهوس، میانمار و مالیزیا کنونی را نیز دربرگرفت. شهر انگکور در کامبوج مهمترین شهر به جای مانده از این امپراطوری است.

وادی سند
این تمدن در سال ۴۰۰۰ ق م یعنی قبل از تمدن هرپه با شبکه تجاری از جمله لاجورد و دیگر مواد خام پدید آمده است. درین دوره کشت نخود پنبه خرما و تربیه حیوانات طور وسیع صورت می‌گرفت. از گاومیش برای قلبه نمودن استفاده می‌نمودند. جویه کشی آب در داخل شهر درین دوره نیز وجود داشت. تجارت این ناحیه با مردم افغانستان ایران شمال و مرکز هند بین‌النهرین مصر صورت می‌گرفت. طبابت و دندان سازی در سالهای ۳۳۰۰درین وادی وجود داشت. سیستم اوزان و حساب ابتدائی مروج بود. مصنوعات دره سند سفال گلاسور و صدف بود. برنامه‌ریزی شهر با سیستم فاضلاب درین دوره پی ریزی شده است. سیستم زاهکشی در شهرهای دره سند متمدن تر از بین‌النهرین بود.

                                                                   

تمدن ویدا

تمدن هندو آریائی است. این تمدن پس از مهاجرت آریایها به هندوستان پدید آمد. ویدا دینی آریائی است که در ۱۵۰۰ق م در هندوستان ریشه گذاری شدکه منبع دین هندویزم میباشد. درین تمدن علم ستاره شناسی ، فلسفه، فنون جنگ ، آیین های مذهبی  ، طبابت ببیش رفته بود. ویدا دارای چهار مجموعه یعنی ریگویدا ، ساماویدا، باجورودا، و آثارواویدا می باشد. که ریگویدا به زبان سانسکریت نوشته شده است.  تمدن ویدیک با تمدن وادی سند ارتباط داشته واز طریق معنویات جامعه هند را تغیر داد. علاوه بر این به اصل متون آیین هندو (وداها)، حماسه بزرگ هند، رامایانا و مهابهاراتا، که دومی به منزله طولانی ترین شعر در جهان میباشد برای اولین بار در این دوره نوشته شده است.باگاواد گیتا، یکی دیگر از متن اصلی آیین هندو، است که در داخل مهابهاراتا موجود است. درین دوره رنگه کردن سفال نیز صورت می گیرد. موج از مردم درین دوره شهری مشوند.

       

منبع

1. Early Civilizations of the Worldدر وبگاه اداره توسعه مذهب

http://appiusforum.net/civilizations.html

1.      2. World History/Ancient Civilizations در ویبسایت ویکی پیدیا انگلیسی وفارسی

3.تمدن باستان در وبگاه  نوشته Dr. Harold Damerow در وبسایت

http://faculty.ucc.edu/egh-damerow/ancients.htm

4.تمدن روسیه نوشته ویبسایت آژانس اطلاعاتی قصر شرین

http://www.ghasreshirin.net/cultureurl/3/

5. تاریخ تمدن ایران افغانستان چین هند بین النهرین تایلند در وبگاه تاریخ ما نوشته انی کاظمی ،علیرضا کیانی در وبگاه تاریخ ما  http://tarikhema.ir/Subjects/ancient/

6.دافغان شمله ارگان نشراتی حزب متحد ملی در مورد تاریخچه بلخ در وبگاه افغان شمله

http://www.daafghanshamla.com/2012-05-19-15-33-28/156-2012-06-10-13-15-34پ

7.آریانا کهن و سرزمین امروی نوشته آرین http://anwar92.blog.af/1390/10/28/%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%A7-%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%8C-%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%86%DA%98%D8%A7%D8%AF%D9%90-%D9%85%D9%86-%D9%88-%D8%A7/

8.امپراتوری روم شرقیدر وبگاه دانشجو هنر نوشته  کتاب [ امپراتوری بیزانس ] نویسنده : جیمز آ.کوریک - ترجمه: مهدی حقیقت خواه در وبگاه http://salvadordali.persianblog.ir/post/25

9..      دولت آبادی ، بصیراحمد ، 1382 ، شناس نامه افغانستان.

10.      جمهوری دموکراتیک خلق افغانستان ، 1364 ، اتلس محلات افغانستان  ، ولایت هرات.

11.      یمین ، دوکتور محمد حسین ، 1388 ، افغانستان تاریخی ، انتشارات سعید.

12.      لیوال ، شکیبا ، باستان شناسی افغانستان ، لکچرنوت درسی دیپارتمیت تاریخ دانشگاه تعلیم وتربیه کابل .

13.      سلیمی، سید احمد ، تاریخ قدیم افغانستان ،لکچر نوت درسی دیپارتمینت تاریخ دانشگاه تعلیم وتربیه کابل.

14. هرات پاره ای از تمدن آریانای کهن نوشته همایون بهمنش در وبگاه راه سبز       http://hbehmanush.blogsky.com/