معدن سرب و جست در افغانستان

۱ معدن سرب و جست در افغانستان

معدن سرب و روی: یک ساحه وسیع را در اطراف کوه‌های هندوکش پوشانیده‌است. تحقیقات که در مورد معادن سرب و روی در افغانستان صورت گرفته طور عمده در هشت منطقه افغانستان به مقدار زیاد مشاهده گردیده‌است. معادن عمده سرب و روی (جست) درافغانستان عبارتند از معدن سرب نعل‌بندان، «شهیدا هرات»، معدن در مسیر دریای هلمندو فرارود بنام «باخود»، دره نور، «گبارغی»، قلعه اسد، «بی‌بی گوهر»، «معدن سپیره» در پکتیا و «معدن سرب و روی فرنجیل» در ولایت پروان می‌باشد. معادن مناطق قندهار در سال ۱۹۵۰ توسط کارشناسی بنام لیمون و درسال ۱۹۶۵-۱۹۶۶ توسط کارشناسان روسی مورد تحقیق قرار گرفت. ترسبات سرب و روی در اطراف کوههای هندوکش بخصوص در اطراف رود هلمند و هری رود به مشاهده رسیده‌است. در معادن دره نور، یکتاخم، قلعه اسد، دوکه ۴۱، گبارغی و بی‌بی گوهر علاوه بر روی و جست مس نیز وچود دارد ولی در معدن باخود فلوراید زیاده وجود دارد. معادن سرب و جست عموماً در سنگ‌های مگماتیک و میتا مورفیک سکارن (Skarn) مشاهده شده‌است.
معادن سرب و جست افغانستان در سه پوتانشیل خلاصه گردیده‌است.

1. پوتانشیل بلند در ترسبات کاربونیک و ترسبات اسکارن در کمربند Tethyan Eurasian Metallogenic
2. پوتانشیل متوسط ترسبات شبه وادی مسسپی وذخایر اگزالتیف در منطقه هری رود و پنجشیر
3. پوتانشیل کاربونیت و اکساید روی در منطقه سوپرژن می‌باشد.
4.  

۲ معدن سرب و روی فرینجل

این معدن در ۱۳۳ کیلومتری شمال کابل در درهٔ غور بند واقع شده‌است و دارای سابقه تاریخی استخراج می‌باشد. سنگ معدن آن هم گالن (Pbs) می‌باشد. عیار سرب ۹% وعیار روی [جست] ۳% می‌باشد. مقدار ذخیره قطعی ۲۲۱هزارتن سرب می‌باشد. گالن که سنگ معدن اصلی می‌باشد در میان طبقات آهکی «سه خونگ»قرار دارد. این معدن به دو قسمت اصلی شرقی و غربی تقسیم می‌شود. بخش شرقی قدیمی بوده واز ۳۰۰ سال قبل از میلاد تا قرن ۱۴ میلادی (حدود ۱۷۰۰ سال) مورد استخراج قرار گرفته‌است ولی قسمت غربی معدن از یکصد سال پیش استخراج از آن شروع شده‌است. گالن واسفالریت این معدن در اثر دگر گونی تماس شیتها یا سنگها ی آهکی شرخ رنگ، بوجود آمده‌است. تونلها وحفاریهای عریض وطویل قدیمی معدن به تعداد زیادودربخش شرقی معدن مشاهده می‌شود. بخش غربی معدن در حدود یک کیلو متری بخش شرقی قرار داشته ودر سال ۱۸۵۰ میلادی (۱۲۲۹ شمسی) در دوران امیر شیر علی خان استخراج آن آغاز شده و تا ۱۹۱۹ فعال بوده‌است. ذخایر کرومیت این معدن به همراه سرپنتین‌ها (شاه مقصود) که در واقع ساکونیت وپیروکنیت می‌باشند یافت می‌شود. کرومیت‌ها به اشکال مختلف ولنزهای طویل، قطعات پراکنده ودانه‌های ریز می‌باشد. مهمترین معادن کرومیت این منطقه ذخایر شماره ۲،۳و۵ می‌باشد. در جریان عملیات اکتششافی این معادن ۹۷۵ متر در محل حفاری انجام شده که در۴ مورد به رگه‌هایی از کرومیت بر خورد نموده‌است. برای کارهای آزمایشگاهی بیش از صد نمونه برای تجزیه به آمریکا ارسال شده‌است. نسبت کروم به آهن ۳بر ۱ می‌باشد. اعیار ذخایر کروم در ذخایر متفاوت بوده از ۳۵ % تا ۹۵ % می‌رسد. اوسط ذخایر کروم حدود ۴۸ % می‌باشد. میزان ذخیره کروم این معادن در حدود ۱۸۰ هزار تن متریک – محاسبه شده‌است. منطقه معدنی فرنجل در ولایت پروان شامل چندین معدن است:

1. معدن باریت وسرب وروی: ذخیره ۲۰۹ هزار تن با عیار ۷/۸۳ %، به صورت هیدروتر مالی یا رسوبی می‌باشد

1. معدن منگنز، کوبالت و نیکل: دارای عیار ۲۸-۳۸ % اکسید منگنز، ۳% کوبالت،۱- ۳ % نیکل، به صورت رسوبی

1. معدن آزبست وتالاک:دراین منطقه ۱۶ تودهٔ ریز دانه باریت دار وجود دارد که کانی سازی، که کانی سازی آن توسط شیرزون کنترل می‌گردد. در ۵۰۰ متری غرب معدن یاریت فرنجل، معدن منگنز با ۱۲۰ متر طول، ۳ متر ضخامت با ۲۰ -۴۰ % پیرو لوسیت و ۵۰-۷۰ % پیسیلو ملان و ۲-۳%اکسیدآهن می‌باشد.

 

۳ معدن سرب وروی بی بی گوهر قندهار

این معدن در کوه بی بی گوهر قندهار در منطقه خاکریز قندهار (به فاصله ۸۲ کیلو متری شمال قندهار) واقع شده‌است. از نوع هیدروترمالی می‌باشد و رگه اصلی دارای کانیها ی سرب وروی به طول ۵۰ متر وعرض ۱۰ متر می‌باشد. این رگه که در کنتا کت سنگهای آذین (مو نزونیت) و سنگهای آهک بوجود آمده‌است، ممکن است از نوع پور فیری یا اسکارن باشد. در سالهای ۱۹۴۹ و۱۹۵۰ این معدن توسط کارشناسان کمپانی«موریسن» مورد حفاری و نمونه برداری قرار گرفته‌است. نمونه‌های حاصل از ۴۱۱ متر حفاری بدست آمده و غرض تثبیت به کشور آمریکا ارسال ونتایج آن پس از تجزیه چنین بدست آمده:

1. عیار روی ۴/۳۰ %
2. عیار سرب ۸/۷ %
3. عیار کتمینوم ۲/۰ %
4. عیار نقره ۱۸۷ گرم دریک تن
5. عیار طلا ۲/۰ گرم دریک تن

ذخیره تثبیت شده معدن سرب وروی قابل استخراج حدود ۶۹ هزار تن تخمین زده شده‌است. سایر اندیسهای سرب وروی افغانستان

1. سرب وروی درهّ نور
2. درهّ ی کران بدخشان
3. منجان (بدخشان)
4. کتل کرمان غور
5. شهرک وغوران (غور)
6. سیب تلخ هرات
7. سیم کوه (هرات)
8. تور یاب پنجشیر
9. سرب مرگ بهسود
10. سرب سیاه دره یکاولنگ

معادن جست: -جست فرنجل غوربند جست موضع بلخاب -جست نواحی هزاره جات -جست بامیان ظرفیت معادن سرب و جست بی بی گوهر به 82600 تن تخمین گردیده‌است. که از این جمله سی فیصد آنرا روی و هشت فیصد انرا سرب تشکیل می‌دهد. طبق تحقیقات ابتدائی گفته می‌توانیم که تقریباً در تمام افغانستان معادن سرب و جست موجود است و در نتیجه این کشور معادن قابل توجه سرب و جست را در اختیار دارد.

۴ جدول مقدار ذخایر سرب و روی در هشت معادن

نام ذخایر	اعیارجست  %	اعیارسرب %	ذخایر به تن
بی بی گوهر	۳۰٫۴	۷٫۸	۸۶۲۰۰
قلعه اسد			۱۰۰۰۰۰
دوکه ۴۱	۹٫۶	۲٫۴	جست ۴۰۰۰۰-سرب ۱۰۰۰۰
دره نور	۷٫۰	۳٫۰	۷۰۰۰۰
نعل بندان	۴٫۴	۰٫۵	۱۷۲۰۰۰۰
سیاه سنگ	۱۷٫۰	۳٫۰	۱۵۰۰۰۰۰
فرنیجل	۱۰٫۰	۱۰٫۰	۲۵۰۰۰-۳۰۰۰۰
سپهره	۳٫۲۸	۱٫۱۲	۸۸۰۰
مجموعه			۳۵۶۵۰۰۰

۵ منابع

* معادن سرب و روی افغانستان نوشته ریاست سروی و جیو لوجی  وزارت معادن افغانستان در وبگاه منرالهای افغانستان.     [http://mom.gov.af/Content/files/Lead%20and%20Zinc%20in%20Afghanistan(1).pdf]
* معادن سرب در افغانستان و معادن سرب و جست  نعل بندان  نوشته تاماس ج مایک و میشل پ. کرونک در وبگاه [http://pubs.usgs.gov/of/2011/1204/pdf/11C.pdf]
*جیو هایدرولوجی معدن نعل بندان نوشته تاماس ج. میک و مایکل پ.چورنک  چپتر 11 کالم1انتشار توسط سروی جیولوژی امریکا.