از کریم پوپل :
روز نامه نگاری درافغانستان از سال ۱۸۷۵ میلادی یا۱۲۸۵ میلادی در دوره سلطنت امیر شیر علی خان اغاز گردیده‌است.که از شمس النهار اغاز و تا امروز ادامه دارد.به اساس نوشته رسول رهین در افغانستان در چند دوره روزنامه نویسی محدویتهای داشته است.
- شمس النهارشمس النهار در ۱۶ صفحه و ظاهرا در ماه دو یا سه مرتبه منتشر می‌گردید و مقالات آن عمدتا توسط یکی از رجال فرهنگی آن روزگار افغانستان به نام عبدالقادر پیشاوری نگاشته می‌شده که این فرد منشی امیر شیرعلی خان نیز بود.امیر شیر علی خان تا حدود امکان از این روز نامه حمایت می‌نمود. واین اخبار تا مدتی در حکومت پسرامیر شیرعلی خان محمد یعقوب خان ادامه یافت .ولی دولت انگلیس از پخش این اخبار جلوگیری کرد زیرا در ین زمان سیاست خارجی افغانستان تحت اداره انگلیسها بود. این نشریه درزمان حکومت امیرعبدالرحمان خان دوباره چاپ گردید.
این نشریه در زمان امیر حبیب اله خان پسر عبدالرحمان خان در۹ میزان ۱۲۸۰ تا ۳۰ دلو ۱۲۹۷ هجری شمسی دو بار بنشر رسید.در مرحله اول که نشر آن در سال ۱۲۸۴ شمسی بود، فقط به یک شماره محدود ماند و مسئولیت آن را عبدالرئوف قندهاری برعهده داشت. مرحله دوم انتشار سراج الاخبار شش سال بعد در تاریخ ۱۲ مهر ۱۲۹۰ شمسی منتشر شد که مسئولیت آن را محمود طرزی برعهده داشت. سراج الاخبار در هر ۱۵ روز یک بار منتشر می‌شد و نقش مهمی در شکل گیری تجدد در افغانستان آن دوره دارد. درین دوره جهان به سمت دموکراسی پیش می رفت و درگوشهای ملت آوازه مشروطه خواهی پخش شده بود. این روزنامه درتغیرات فکری مردم خیلی اثر داشت. درنتیجه امیرحبیب اله ۱۲ سال معارف را بروی مردم بست. چون این نشریه برعلیه انگلیسها مردم ترغیب می‌نمود در بار دوم پس از ۸ سال فعالیت ممنوع قرار داده شد.
دوره امانیه.
دوره امانیه.
پس ازتلاش زیادروشنفکران شاه امان اله که عضو گروپ مشروطه خواهان بود حاکمیت افغانستان را بدست گرفت .و جریده سراج اخبار بطرز جدید به انتشارات خود اغاز نمود. بعد از سراج الاخبار نشریات جدیدی به وجود آمدند که از جمله آنها می‌توان به ارشاد النسوان، اولین مجله زنان افغانستان در دوران معاصر اشاره کرد. نشریه‌ای که زیر نظر ملکه ثریا همسر امان الله خان منتشر می‌شد و مسوولیت آن را اسما رسمیه، همسر محمود طرزی و سردبیری آن را روح افزا، دختر محمد زمان خان خازن الملک برعهده داشتند. درین دوره اولین شماره جریده انیس درسال ۵٫۵.۱۹۲۷/درکابل به نشر اغاز نمودکه الی امروز پس از چند بارسانسوربنشر خود ادامه داده‌است.از دیگر نشریات دوران امان الله خان می‌توان به سراج الاطفال، اولین نشریه کودکان افغانستان که به طور ضمیمه در کنار سراج الاخبار منتشر می‌شد و ده‌ها نشریه دیگر اشاره کرد. غیر از نشریات فوق که در کابل منتشر می‌شدند نشریاتی دیگری نیز بودند که در استان‌های دیگر منتشر می‌شدند که از جمله آنها می‌توان به اتفاق اسلام با مدیریت مرحوم صلاح الدین سلجوقی که در هرات منتشر می‌شد و یا نشریات دیگری مانند اتحاد مشرقی که برهان الدین کشککی آن را در ننگرهار منتشر می‌کرد و یا طلوع افغان که در قندهار توسط عبدالعزیز خان و پوهاند عبدالحی حبیبی منتشر می‌شد، اشاره کرد.
دردوره سلطنت محمد ظاهر شاه.
پس ازسقوط حکومت شاه امان اله خان ۲۴ جدی ۱۳۰۷ هجری شمسی الی دهه ۱۳۴۰ یعنی ۳۳ سال مطبوعات ۱۰۰ فیصد درکنترول و سانسور دولت قرار داشت. پس از انکه ظاهر شاه خود مستقلانه ضمام حکومت را بدست گرفت.وی پس از سال۱۳۴۳ ه ش در کشور مطبوعات را ازاد اعلان نمود .درکشور احزاب سیاسی به انتشار جراید و رونامه اغاز نمودن.که می‌توان از جریده پرچم از جناح پرچم، شعله جاوید ازنشریات سازمان جوانان مترقی افغانستان، خلق از جناح خلق، کاروان، مردم، پیام وجدان، اتحاد ملی روز نامه وحدت، پیام امروز، افغان ملت، مساوات، صدای عوام، صبا، کمک، کاروان، خیبر، گهیز، پروانه، هدف، جبهه ملی، پکتیکا، شپیده دم، افغان ولس، اتحاد ملی، روزگار، ندای حق، ملت، افکار نو، پیکار، انیس، هیواد، شوخک، kabul Times کابل تایمز، روزنامه بیدار در مزار شریف و پیام حق در هرات بنشر میرسید.اکثریت این جراید در زمانکه هاشم میوندوال رهبر حزب مساوات در افغانستان صدراعظم بود به نشر اغاز نمودن.
نشر روزنامه در دوره سردار محمد داود خان
درین دوره روزنامه بنام جمهوریت از طرف دولت بچاپ میرسید.بقیه در تحت سانسوردولت قرار داشت.در مزار شریف روز نامه بیدار و درهرات پیام حق به نشر میرسیذ.
در دوره حکومت داری حزب دموکراتیک خلق افغانستان.
درین دوره مطبوعات تحت سانسور قرار داشت.در دوره کارمل از ۲۷ دسامبر ۱۹۷۹ تا ۲۴ نوامبر ۱۹۸۶ روزنامه دولتی بنام حقیقت انقلاب ثور و حقیقت سرباز وجود داشت. در اخیر حکومت دوکتور محمد نجیب‌الله مطبوعات از کنترول و سانسور برامد. درکشور پارلمان تشکیل گردید احزاب ازاد شد و یکتعداداحزاب اغاز به نشر روز نامه نمودن. روز نامه وطن، کار، سرباز، انیس، پیام، پیام صلح
در زمان مجاهدین.
در دوره مجاهدین کار روز نامه نگاری بطیع پیش میرفت زیرا جنگهای تنظیمی اثرات ناگوار در هر عرصه وارد نموده بود. در همین عصر مطبعه دولتی تعمه اتش قرار گرفت. زمانیکه تنظیم در پاکستان بودند هرکدام ان نشریه داشتن. روز نامه شهادت، مجاهد, جبهه ملی وغیره ولی با مشکلات زیاد چنین روز نامه گاه گاهی بچاپ میرسید.نشریه ء هفته نامهٔ کابل، صبح امید، فریاد عصر، هنداره، شهر، ارشادالنسوان، امهات المومنین و بالاحصار...
روز نامه نگاری در حاکمیت طالبان.
اکثریت طالبان به جز از کتابهای اسلامی و شرعی همه کتب و نشرات را غیر مجاز میدانستند و بنام کتب شیطانی یا کافری مینامیدند.ولی با حاکمیت طالبان در افغانستان روزنامه‌نگاری و نشر جراید نیز کاملا در اختیار حکومت قرار گرفت و جرایدی مانند شریعت، حزب مؤمن، الخلافة الاسلامیة در افغانستان صرفا منعکس‌کننده اخبار جنگ فرمانهای رهبران طالبان اعلامیه‌های دولتی و دیگر دیدگاههای گروه طالبان بودند. در این دوره هیچ جریده آزاد وجود نداشت.
دوره دموکراسی یا حکومت حمید کرزی
پس از سال ۲۰۰۲ میلادی دوره جدیدی در روزنامه نگاری افغانستان آغاز می‌شود که روزنامهای بیشماری در کشور روزانه بنشر میرسد.در جنب روزنامه جراید مجلات و نشر کتب رونق بیشتر نمود.نوسیندکان و هنر مندان از خاک و باد فراموش شده جسته به دنیای امید داخل شدند.و زمینه رشد برای نوسیندگان هنرمندان و فرهنگیان جوان و نو مساعد شده است.تا فعلاً افغانستان دارای این تعداد اطلاعات جمعی اند
روزنامه‌ها
روزنامه آرمان ملی
روزنامه اراده
روزنامه اصلاح
روزنامه افغانستان
روزنامه انیس
روزنامه پیمان
روزنامه چراغ
روزنامه راه نجات
روزنامه ویسا
روزنامه هشت صبح
هفته‌نامه‌ها
هفته‌نامه اقتدار ملی
هفته‌نامه امید ( امریکا)
هفته‌نامه پیام مجاهد
ماهنامه مشعل (هلند
خبرگزاری‌ها
آژانس خبری باختر
آژانس خبری پژواک
خبرگزاری اسلامی افغان
خبرگزاری صدای افغان
رادیو و تلویزیون افغانستان
رادیو تلویزیون ملی افغانستان
رادیو تلویزیون آریانا
تلویزیون طلوع
تلویزیون افغان
رادیو صبح بخیر افغانستان
رادیو سلام وطندار
رادیو آرمان اف ام
رادیو تلویزیون نورین
تلویزیون خراسان (امریکا)
تلویزیون آریانا افغانستان
تلویزیون لمر
تلویزیون شمشاد
تلویزیون تمدن
تلویزیون آینه
رادیو کاپیسا اف ام
تلویزیون سبا
رادیو نوا
وهکذا پس از سال 2002 در خارج و داخل افغانستان سایدها کمیته‌های فرهنگی اتحادیه ها مراکز اداری و تحقیقاتی شورا ها و مرکز فرهنگی افغانان مقیم خارج افتتاح گردید که روزانه تعدادان زیاد شده میرود.امید است بارد یگر در افغانستان تاریخ به عقب نگردد.
منابع
افغانستان در پنج قرن اخیر نوشته میرمحمد صدیق فرهنگ جلد دوم انتشارات قم محمد وفائی چاپ جدی1371
افغانستان در مسیر تاریخ جلد دوم نوشته میر محمد غلام محمد غبار چاپ نشرات ایران
تاریخ مطبوعات در افغانستان از شمس النهار تا جمهوریت نوشته پروفیسور رسول زهین جلد اول سال 1386
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر